از مبارزات ملتهای مسلمان آموختم که جهاد فکری و‌فرهنگی برای بیرون راندن استعمار از اذهان و قلب‌ها دشوارتر از جهاد مسلحانه برای بیرون راندن نیرو های متجاوز از کشور های اسلامی است

رسول گرامی اسلامی می فرمایند : المجاهد من جاهد نفسه في طاعة الله.

مجاهد کسی است که در طاعت خدا با نفسش مبارزه کند.

شکی نیست که جهاد با نفس جلوتر از جهاد با کفار است، زیرا انسان با کفار جهاد نخواهد کرد مگر اینکه قبلا با نفس خویش مجاهدت کرده باشد.

یقین دارم اگر انسان در مکتب انسان ساز اسلام در مقابل نفس و شیطان تذکیه نفس را با موفقیت سپری کند ، قطعا در همه جبهات پیروز میدان خواهد شد، در جبهه نظامی ، اقتصادی ، سیاسی ، اجتماعی ….

اگر جهاد به معنای مبارزه با دشمنان خدا و مخالفان راه حق باشد، پس شیطان نخستین کسی است که راه حق را می‌بندد و در این راستا سرکرده و برنامه‌ریز است .

نبرد در حقیقت بین شیطان و انسان است و این نبرد از زمان آفرینش آدم آغاز شده است؛ آنجا که خداوند به دست خود آدم را آفرید و از روحش در او دمید؛ در بهشت او را اسکان داد و به فرشتگان دستور داد به احترامش سجده کنند. از این رو می‌بینیم که جهاد در اسلام شامل این نوع جهاد پنهان با دشمن آشکاری است که از زمان آفرینش آدم دشمنی خود را اعلام کرده است و خود و سربازانش را برای مبارزه با نسل آدمی با هر سلاحی که باشد آماده کرده است

طوری که تاریخ ثابت ساخته است جنگ جویان که در مدرسه اسلام تربیت و تذکیه نشده باشند، جنگجویان بی هدفند اند که بعد از پیروزی  ارزش‌ها اسلامی را در سنگر ها بجا می گذارند، ارزش ها عوض می شود و عوضی‌ها ارزشمند می شوند، آن زمانی است که آهسته ، آهسته شیطن در جان آدمی نفوذ می کند ، غرق در ثروت ، شهوت و قدرت می سازد .

اگر خدای نخواسته انسان به چنین مصیبت و‌بلایی گرفتار شود قبل از آنکه بمیرد مرده است .

شکی نیست که جهاد با نفس جلوتر از جهاد با کفار است، زیرا انسان با کفار جهاد نخواهد کرد مگر اینکه قبلا با نفس خویش مجاهدت کرده باشد.

جهاد با نفس از جهاد با دشمن خارجی مهمتر است و لذا قرآن کریم جهاد کبیر و در احادیث جهاد اکبر نامیده شده و از جهاد اصغر برتر است از چند جهت:

1-  جهاد اصغر، جهاد با دشمن برون است. امّا جهاد اکبر مبارزه با دشمن درون (نفس امّاره) است که خطرش بیشتر از خطر دشمن خارجی است؛ زیرا دشمن (برونی) پیدا است، امّا دشمن درونی ناپیدا. به طوری که نقشه ها و فکرهای شیطانی را فکر خود تلقی می کند، مثلًا غیبت دیگران به عنوان وظیفه شرعی تلقی می کند یا به ظاهر نماز می گزارد؛ ولی به جهت ریا کاری اش به شیطان سجده می کند به ظاهر از روی دلسوزی انتقاد می کند؛ ولی در واقع به دنبال تضعیف رقیب است و خلاصه اینکه گاهی انسان به طرف جهنم گام برمی دارد؛ ولی خیال می کند به سوی بهشت رهسپار است و آنگونه اسیر نفس اماره است که هرگز کوچکترین شک و شبهه ای در افکار و اعمال و حرکات خویش نمی کند.

2-   جهاد اصغر با دشمن برونی است و زمان مشخّصی دارد، برخلاف جهاد و مبارزه با دشمن درونی که هرگز محدودیت ندارد. و در کودکی، جوانی، پیری، در گرفتاری، خوشحالی، در هر زمان و شرایطی مطرح است.

3-  در جنگ با دشمن بیرون، مبارزه جمعی است و ممکن است یکی از طرفین برای همیشه شکست بخورد و یا عقب نشینی کند؛ ولی نفس امّاره دشمنی است که هرگز نابود نمی شود و به عبارت دیگر در جهاد اصغر، آتش بس وجود دارد، ولی در جهاد اکبر مبارزه وقفه ای ندارد و همیشگی است.

4-   دشمن خارجی ممکن است که نقاط ضعف و راههای نفوذ را نداند؛ ولی دشمن درونی راههای نفوذ و نقاط ضعف انسان را می داند.

5-   دشمن خارجی جان را هدف قرار می دهد و دشمن درونی جسم و جان و شخصیت و کمالات انسانی را.

6-   با دشمن خارجی می توان کنار آمد؛ ولی با دشمن درونی نمی توان سازش کرد مگر با تسلیم شدن.

7-   در جنگ با دشمنان خارجی حمایت جمعی، و کسب امتیاز مطرح است؛ ولی در جنگ با هوس و دشمن درون، تنها سرمایه وامکانات مبارزه انسان ایمان است و ممکن است در ظاهر حمایت و امتیازی مطرح نباشد.

8-   در جهاد اصغر از نظر عُدِّه و وسیله می توان قبل از جنگ آمادگی لازم را داشت و ابزار دفاعی رافراهم نمود. امّا جهاد اکبر محدود به ابزار خاصّی نیست و نمی توان پیش بینی لازم را کرد.

9-  از نظر عِدّه و نیرو در جهاد اصغر قسمتی از مردم شرکت می کنند، امّا در جهاد اکبر تمام مردم باید شرکت کنند.

10-  اهمیت جهاد بستگی به میزان قدرت دشمن است، اگر جنگ با یک دشمن ضیعف باشد آسان تر است تا جنگ با دشمن قوی و هر قدر دشمن قوی تر باشد، جنگ با آن مشکل تر و با اهمیت تر است و جهاد با نفس از آن نظر جهاد اکبر است که نیرویش از دشمن برون بیشتر است.

11-   جهاد اکبر از حیث نتیجه هم، مشکل تر است؛ زیرا در جهاد با دشمن خارجی یا پیروزی است یا شهادت که هر کدام باشد پیروزی محسوب می شود امّا در جهاد اکبر یا پیروزی عقل و ایمان است یا شکست و سقوط در دام شهوات.

12-   در جهاد اصغر ممکن است انسان از دشمن دور باشد و کمتر آسیب ببیند برخلاف نفس که دشمن همخانه است.

13-  فرار از دست دشمن در جهاد اصغر ممکن است؛ ولی در جهاد اکبر ممکن نیست.

14-   دشمنی دشمن در جهاد اصغر برای همگان پذیرفته شده است بر خلاف جهاد اکبر.

15-   در جهاد اصغر، ضربات دشمن انگیزه را در انسان تقویت می کند به خلاف جهاد اکبر.

16-   در جهاد اصغر، ضربات دشمن محسوس است؛ اما در جهاد اکبر محسوس نیست.

نتیجه گیری :

نتیجه گیری

جهاد اکبر و جهاد اصغر در حقیقت لازم و ملزوم یکدیگر اند و هر دو بخش جزء عقاید اسلامی می باشند. جهاد اکبر باعث کنترل نفس و تقرب روح انسان بسوی سعادت ابدی می شود، جهاد اصغر به جنگ و مبارزه با مشکلات اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و فرهنگی اشاره دارد. این نوع جهاد شامل تلاش برای عدالت اجتماعی، دفاع از مظلومان و محرومان، مقابله با ستم و استبداد، و تلاش برای بنیانگذاری یک جامعه عادلانه و خوشبخت است از منظر اکثریت علمای امت اسلامی جهاد با نفس و شیطان جهاد اکبر خوانده شده و جنگ در برابر کفار را جهاد اصغر می دانند که به شکل حلقه های زنجیر بهم وصل اند.

اگر به گذشته نگاه کنیم، متوجه می شویم که جهاد فکری برای بیرون راندن استعمار از ذهن‌ها و دل‌ها، دشوارتر از جهاد مسلحانه برای بیرون راندن استعمار از سرزمین‌های جهان اسلام بوده است. تاریخ ثابت کرده است که خروج از سرزمین‌های اشغالی به قدرت فکری مسلمانان و دقت در حوزه‌های عقل و فلسفه امکان پذیر است. امروزه مهاجمان در جنگ با مبارزان فکری مسلمان گرد هم آمده‌اند و رویارویی از دیرباز تاکنون در اوج خود بوده است. این همان نبردی است که از قدیم الایام بین انسان و شیطان آغاز شد. این سخت‌ترین صحنه‌ای است که بی‌وقفه ادامه دارد و همواره تجدید می‌شود.

بناء دشمن لحظه ای غفلت نورزیده و دائم مشغول نبرد فرهنگی با جوامع مسلمین است. آثار حملات فرهنگی دشمن را به وضوح می توانیم در کشورهای اسلامی مشاهده کنیم. با توجّه به اهمیت مبارزه در میدان فرهنگی، بعید نیست که اهمیّت آن بیش از جهادهای دیگر باشد. همچنین لازم است بدانیم که جهاد فرهنگی ارتباط مستقیمی با جهاد نفس و شیطان  دارد که این خود نیز نشان دیگری از اهمیت والای این جهاد می باشد. از سوی دیگر دشمنان اسلام همواره در تلاش بوده اند تا از جهت سیاسی، اقتصادی و علمی، مسلمانان را در مضیقه قرار دهند و بدین وسیله کاری کنند تا همیشه محتاج آن ها باشند. این معضل فوائد زیادی را برای آن ها به دنبال دارد. از جمله این که کشورهای اسلامی را تبدیل به بازار خوبی برای کالاهای خود می کنند و از سوی دیگر قدرت مقابله و ستیز را از آن ها می ستانند. بنا بر این بر مسلمانان ضروری است که در این عرصه نیز به مقابله با دشمنان بپردازند.

آنچه در این تحقیق بدست آمده است، تفاوت جهاد اکبر و جهاد اصغر در این است که جهاد اکبر مرتبط با تلاش برای رشد و پاکسازی داخلی و جامعه سالم است، و اما جهاد اصغر برای دفاع و پاسداری در مقابل تهاجم دشمنان از جان، مال، ناموس، دین و سرزمین می باشد. شکی نیست که جهاد با نفس جلوتر از جهاد با کفار است، زیرا انسان با کفار جهاد نخواهد کرد مگر اینکه قبلا با نفس خویش مجاهدت کرده باشد.

عبدالرووف توانا

۳۰ حمل ۱۴۰۳